Gra edukacyjna matematyczna sposobem na polubienie matematyki
Elżbieta Prochownik
Matematyka – królowa wszystkich nauk czy najtrudniejszy przedmiot w szkole? Co zrobić, by uczniowie polubili matematykę i nie mieli z nią problemów? W jaki sposób rozwijać naturalny instynkt matematyczny, który zdaniem profesor Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej z Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie posiadają wszystkie dzieci od urodzenia?[1]
Jakie podjąć działania, by pokazać uczniom, że matematyka może być interesująca? Pokazać, że jest ona wszędzie i korzystamy z niej każdego dnia. A także, że nie trzeba wielkiego wysiłku ani wybitnych zdolności, by zrozumieć i polubić matematykę?
Czy każdy jest urodzonym matematykiem?
Cytowana powyżej specjalistka edukacji matematycznej małych dzieci twierdzi, „że w związku z naturalnymi zdolnościami starszym dzieciom wystarczy nie przeszkadzać w rozwoju uzdolnień matematycznych, a te mniej hojnie obdarzone w tym względzie przez naturę wystarczy nieco wspomóc. Tylko tyle trzeba, aby zdolności matematyczne rozwijały się u wszystkich dzieci”[2].
Zgodnie z tym poglądem nauczyciel powinien stwarzać sytuacje nie tylko wywołujące zainteresowanie dziecka, ale również umożliwiające opanowanie podstawowych treści. Prawidłowo zaplanowana praca dydaktyczna powinna umożliwić uczniom wszystkie sposoby poznawania, tj. działanie, odkrywanie, przeżywanie i przyswajanie, a jednocześnie nie może być szablonowa i monotonna.
Czy gry edukacyjne rzeczywiście motywują dzieci do nauki?
Harmonijną integrację wszystkich sposobów poznawania oraz aktywny udział uczniów w zajęciach matematycznych umożliwia stosowanie odpowiednio dobranych zabaw i gier dydaktycznych. Dydaktycy matematyki, np. Zoltán Pál Dienes, Zbigniew Semadeni, Zofia Krygowska, Henryk Moroz, zgodnie wskazują na wielką rolę gier i zabaw w procesie nauczania[3].
Gry edukacyjne i zabawy towarzyszyły dzieciom od najmłodszych lat i rzadko kojarzą się im z nauką. Właśnie dlatego przystępują one chętnie do pracy w formie gier i zabaw, wykazując nie tylko zaangażowanie, ale także inicjatywę, co sprzyja uczeniu się. Jak podaje Wanda Hemmerling, wyniki badań pokazują, że gry i zabawy doskonalą niemal wszystkie operacje myślowe. Przyczyniają się one do rozwijania spostrzegawczości, wyobraźni i pamięci. Poprzez swą atrakcyjność i element rywalizacji budzą pozytywną motywację do maksymalnego wysiłku intelektualnego. Uczniowie podczas gier i zabaw na lekcjach matematyki przyswajają różne reguły, zapamiętują je i stosują we właściwym momencie[4].
Czy w świetle nauki gra edukacyjna i zabawa to to samo?
W praktyce pojęcia gry edukacyjne i zabawy występują prawie jednocześnie. A różnice między nimi nie są dość ostre i dlatego bywają ze sobą utożsamiane, jednak pojęć tych nie należy używać zamiennie. Według Wincentego Okonia zabawa jest „działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni, tworzącej nową rzeczywistość” […]
Gra dydaktyczna to odmiana zabawy, polegająca na przestrzeganiu ustalonych wcześniej reguł, wymagająca wysiłku myślowego. W grze najbardziej istotny jest kontynuujący ją element emocjonalny, pewien stopień napięcia, które wynika z samej zabawy, rywalizacji i chęci wygranej”[5]. Zakres pojęcia zabawy jest szerszy od zakresu pojęcia gry. Każda gra jest zabawą, lecz nie każda zabawa jest grą. Główną cechą różniącą grę od zabawy jest to, że celem wykonywanych podczas gry czynności jest wygrana jednej ze stron. Chęć wygranej jest motorem dla uczniów do maksymalnego wysiłku intelektualnego.
Gra edukacyjna matematyczna – jakie są zalety jej stosowania?
Klasyfikacje gier dydaktycznych są różne, ale żadna nie jest powszechnie przyjęta. Zofia Krygowska, uwzględniając aspekt dydaktyczny, wyróżniła gry strukturalne i sprawnościowe[6]. Czesław Kupisiewicz zaproponował podział na gry stymulacyjne, sytuacyjne, inscenizacje i giełdę pomysłów[7].
Świadomie zaplanowana i przeprowadzona w czasie lekcji gra edukacyjna matematyczna może być wykorzystana do ćwiczenia sprawności rachunkowych. Może stanowić bazę do zdobywania doświadczeń. Stwarzać pewne sytuacje, do opisu których potrzebne będzie słownictwo języka matematycznego. Może także przygotowywać do wprowadzenia pewnych pojęć, służyć utrwaleniu wcześniej zdobytych wiadomości i umiejętności. Istotą metodycznego stosowania gier edukacyjnych w edukacji wczesnoszkolnej jest ich odpowiedni dobór oraz organizacja pracy w formach pracy dwójkowej, zespołowej i zbiorowej.
Jak właściwie dobierać matematyczne gry edukacyjne?
Gra edukacyjna matematyczna stosowana na lekcjach matematyki powinna:
- być dostosowana do możliwości percepcyjnych ucznia, gdyż zbyt łatwa gra nie kształci, zaś trudna zniechęca;
- powinna wnosić do lekcji coś nowego (by uczniowie byli nią zainteresowani) i powinna być zastosowana w określonym celu;
- nauczyciel przed przystąpieniem do gry powinien dokładnie wyjaśnić jej reguły i sprawdzić stopień ich zrozumienia (warto rozegrać jedną próbną partię);
- gra powinna zajmować tylko część lekcji ze względu na krótkotrwały charakter uwagi dziecka;
- gry należy stosować z umiarem, aby nie doprowadzić do przesytu;
- w czasie trwania gry nie wolno podsycać indywidualnego współzawodnictwa;
- każdy uczeń powinien wziąć udział w grze;
- pomoce do gier powinny być estetyczne, gdyż swoim wyglądem zachęcają do podjęcia działań.
Wykorzystanie gier w nauce może sprawić, że nawet dotąd nielubiany przedmiot będzie podstawą do świetnej zabawy. Dzięki temu dzieci są w stanie polubić nie tylko matematykę, ale każdy przedmiot nauczany w szkole. Gry edukacyjne warto stosować nie tylko podczas zajęć lekcyjnych. Ale także w domu, szczególnie kiedy nauczanie odbywa się w trybie zdalnym.
Portal edukacyjny Squla – gry i zadania z matematyki online
Źródłem ciekawych i angażujących gier i zabaw matematycznych jest Squla. Nowoczesny portal edukacyjny dla dzieci w wieku przedszkolnym i uczniów klas 1-6. Na platformie dostępne są nie tylko gry edukacyjne. Ale także quizy czy filmy, które są zgodne z podstawą programową Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Dzięki wykorzystaniu gier i zabaw uczniowie mogą nie tylko polubić matematykę. Mogą również osiągać sukcesy, gdyż wiedza zdobyta podczas działania z pełnym zaangażowaniem ucznia jest trwała i łatwo przeradza się w umiejętności. W ten sposób istnieje szansa na zmianę stosunku uczniów do królowej nauk – matematyki.
—
Autorka
Elżbieta Prochownik
Nauczycielka dyplomowana z wieloletnim stażem zawodowym, odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej, dla której praca z uczniami jest pasją. Absolwentka UŚ w Katowicach – kierunek nauczanie początkowe. Ukończone studia podyplomowe: Informatyka w szkole, Zarządzanie oświatą oraz kursy kwalifikacyjne: terapia pedagogiczna i gimnastyka korekcyjna. Stale doskonali warsztat pracy poprzez udział w kursach, webinarach oraz zdalnie na platformach edukacyjnych dla nauczycieli.
.
[3] Edmund Stucki, Metodyka nauczania matematyki w klasach niższych, Cz. III, WSP, Bydgoszcz 1994, s.50
[4] Wanda Hemmerling, Gry i zabawy dydaktyczne umożliwiające poznanie bezpośredni, IKNiBO, Poznań 1981
[5]Wincenty Okoń, Słownik Pedagogiczny, PWN, Warszawa 1981
[6] Zofia Krygowska, Zarys dydaktyki matematyki, t. 3, WSiP, Warszawa 1980[7]Czesław Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1980, s. 144-145
