Daj dziecku wolność. O zabawie swobodnej,  która uczy mimochodem

Zdarza się, że zabawa w szkołę, w lekarza, organizowanie przez dzieci obławy na złodzieja, który napadł na bank albo zabawa w piratów, którzy pływają po odmętach mórz i oceanów,  znajdujących się w kałużach – to dla racjonalnie myślących rodziców często bezsensowne spędzanie przez dzieci czasu, nie wnoszące absolutnie niczego w ich rozwój.  Nic bardziej mylnego. Badania donoszą bowiem, że zabawa swobodna, a więc taka wymyślona i kierowana od początku do końca przez dziecko, to najlepszy sposób na rozwijanie wielu kluczowych w dalszym życiu dziecka umiejętności. 

Można zatem zadać sobie pytanie, co takiego daje dziecku swobodna zabawa, i czy z punktu widzenia rodzica dbającego o wszechstronny rozwój, nie byłoby bardziej korzystnym, by proponować swym dzieciom raczej zabawy edukacyjne. Zastanówmy się więc nad tym, jakie korzyści wyciągają dzieci, bawiąc się w sposób swobodny.

Dając dziecku możliwość i przestrzeń do zabawy spontanicznej, w sposób znaczący przyczyniamy się do ich rozwoju.  Pochłonięte w zabawie dziecko rozwija swoją pomysłowość i kreatywność. Poprzez udział w zabawie wymyślonej przez siebie,  realizuje ono swoje własne pomysły, doświadczając przy tym poczucia swojego sprawstwa. Silne poczucie sprawstwa wpływa na pewność siebie, co z kolei przekłada się na pozytywną samoocenę dziecka. Ponadto, rozwija się u dziecka myślenie przyczynowo – skutkowe. Uczy się ono przewidywać skutki swoich działań. Wdrażając do zabawy pewne zachowania, coraz lepiej będzie sobie radziło w nowych sytuacjach życia codziennego.

Tworząc scenariusz swojej zabawy, dzieci często odwzorowują zachowania dorosłych. Można zatem pokusić się o stwierdzenie, że przez obserwowanie i odtwarzanie zwyczajów dorosłych, przyswajają wiedzę o otaczającej ich rzeczywistości. Przenosząc do swojej zabawy zasady społeczne, według których funkcjonuje świat dorosłych – utrwalają je. Co więcej, czy można wyobrazić sobie lepsze ćwiczenia mowy i myślenia od tych, w których w sposób spontaniczny dzieci przenoszą i utrwalają ze świata dorosłego wzorce językowe? Bawiąc się spontanicznie, dzieci znacząco zwiększają swój zasób słownictwa i uczą się stosowania zwrotów adekwatnie do sytuacji. Ważne zatem, by dorośli od samego początku dbali o jakość swojego języka w środowisku dziecka.

Wcielając się podczas zabawy w role innych postaci, dzieci uczą się także empatii. Przejmują bowiem emocje i uczucia bohaterów, w których role się wcielają. Poprzez to uwrażliwiają się na różne sytuacje.  Łatwiej zatem jest im móc nazwać i zrozumieć uczucia innych. Podobnie podczas spontanicznej zabawy swoimi zabawkami – dziecko wierzy i przeżywa emocje występujących w zabawie zabawek. Poziom inteligencji emocjonalnej i empatii  rozwijany w trakcie zabawy tego typu – pomaga w zdobyciu sukcesu i przekłada się na późniejsze relacje z innymi.  Mimochodem zatem, podczas zabawy dziecko doskonali kolejną, kluczową umiejętność. 

Bawiąc się, dziecko przeżywa całą gamę emocji – często tych skrajnych i różniących się od siebie. Konstruując zabawę, stwarza bowiem takie sytuacje, które mogą wywołać u niego strach, tylko po  to, by za chwilę znalazłszy złoty środek, odzyskać spokój. Odczuwanie zarówno dobrych, jak i złych emocji sprawia, że dziecko ćwiczy rodzaje zachowania, znajduje granice między emocjami, rozładowując swoje napięcie i  ucząc się samoregulacji. To niezwykle ważne, by radzić sobie ze zrównoważeniem i regulowaniem pobudzenia, jakiego doświadczamy każdego dnia.

Zabawy spontaniczne z rówieśnikami są kluczowe w procesie socjalizacji dziecka. W trakcie ich trwania, poprzez naukę kierowania własnym zachowaniem, dzieci przyswajają zasady panujące w grupie, co przekłada się na zasady panujące w społeczeństwie. Ponadto uczą się negocjacji, cierpliwości i współpracy z innymi. Ten sposób zabawy sprzyja nauce określonych form zachowania oraz współpracy i dzielenia się z rówieśnikami.

Widzimy zatem, jak ważnym jest, by  dać dziecku wolność w zabawie.  Czas na niej spędzony z pewnością nie będzie dla niego straconym. Przeciwnie, pamiętajmy o tym, że  bawiąc się swobodnie, nasze dziecko będzie rozwijać mimochodem wiele umiejętności, które w przyszłości dadzą rezultaty. 

Niech podsumowaniem będą słowa Janusza Korczaka: “Nie to ważne w co się bawić, a jak i co się przy tym myśli i czuje. Można rozumnie bawić się lalką, a głupio i dziecinnie grać w szachy. Można ciekawie i z fantazją bawić się w straż, pociąg, polowanie, w Indian, a bezmyślnie czytać książki.”